Συνέντευξη στον Ρόρι Ο’ Κίφε
*A Greek version of the interview we ran with Mary Lawlor, the UN Special Rapporteur on Human Rights Defenders. Published in Efimerida ton Syntakton on Saturday 18 March 2023.
«Οι υπέρμαχοι ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που προωθούν και προστατεύουν τα δικαιώματα μεταναστών και μεταναστριών, ανθρώπων που ζητούν άσυλο και προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων δικηγόρων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, εθελοντών και εθελοντριών και δημοσιογράφων, έχουν υποστεί εκστρατείες δυσφήμησης, μεταβαλλόμενο κανονιστικό περιβάλλον, απειλές και επιθέσεις και κατάχρηση του ποινικού δικαίου εναντίον τους σε συγκλονιστικό βαθμό», σημειώνει η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για την Κατάσταση των Υπέρμαχων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μέρι Λόλορ, στην έκθεση που δημοσιοποίησε την Τετάρτη, συνοψίζοντας τα ευρήματα από την πολυήμερη επίσκεψή της στη χώρα μας τον Ιούνιο.>>
Πρόκειται για άλλη μια έκθεση εμπειρογνώμονα διεθνούς οργανισμού που διαπιστώνει ραγδαία οπισθοχώρηση του κράτους δικαίου στη χώρα μας και εκφράζει οδυνηρή έκπληξη και σοκ από το ζοφερό περιβάλλον απειλών, στοχοποίησης και ποινικοποίησης ακτιβιστών και δημοσιογράφων που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό και το μεταναστευτικό.
Η κ. Λόλορ παραθέτει στην έκθεσή της 27 συστάσεις προς την ελληνική κυβέρνηση. Της ζητά, μεταξύ άλλων, να αποσύρει τις δικογραφίες κατά ακτιβιστών (πρόσφατο παράδειγμα η δίωξη κατά του Παναγιώτη Δημητρά από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, όπως και κατά του Τόμι Ολσεν από το Aegean Boat Report), να σταματήσει τη στοχοποίηση και τις παρακολουθήσεις δημοσιογράφων και να διασφαλίσει την ελευθερία της δημοσιογραφικής έρευνας σε θέματα διαφθοράς και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να εναρμονίσει με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο τη νομοθεσία για τη διακίνηση και να καταργήσει τις υπερβολικά περιοριστικές προϋποθέσεις του μητρώου εγγραφής ΜΚΟ του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Η «Εφ.Συν.» δημοσιεύει σήμερα στα ελληνικά μέρος της συνέντευξης που έδωσε με αφορμή την έκθεση η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ στον Ρόρι Ο’ Κίφε, δημοσιογράφο ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διατηρεί την ιστοσελίδα koraki.org.
● Γιατί επισκεφτήκατε την Ελλάδα;
Στα τρία χρόνια που βρίσκομαι σ’ αυτή τη θέση, έχω συναντήσει περισσότερους από χίλιους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλο τον κόσμο. Η αποστολή μου δεν αφορά την κατάσταση των προσφύγων.
Οι υπέρμαχοι των δικαιωμάτων των προσφύγων και των μεταναστών δέχονται έντονη πίεση. Η κυβέρνηση τους στοχοποιεί, στη συνέχεια η στοχοποίηση μεγεθύνεται από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης
Ακούγοντας όμως τους υπερασπιστές να περιγράφουν την εμπειρία τους με ανθρώπους που αναζητούσαν ασφάλεια στην Ελλάδα, αποφάσισα να οργανώσω την επίσκεψη, επειδή μου δημιουργεί πολύ δυνατά συναισθήματα η πλήρης έλλειψη ενσυναίσθησης απέναντι σε όσους αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν και καταλήγουν να επαναπροωθούνται ή να πεθαίνουν στη Μεσόγειο. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι η ιδέα της αλληλεγγύης έχει μετατραπεί ουσιαστικά σε αδίκημα. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι η πολιτική του Ελληνικού Λιμενικού στο ζήτημα της ανθρώπινης μετακίνησης είναι να την ελέγχει, να την περιχαρακώνει και να τη συγκρατεί. Σκέφτηκα ότι χρειάζεται να ερευνήσουμε πώς αντιμετωπίζονται οι άνθρωποι και γιατί.
Πραγματικά δεν περίμενα τόσο εκτεταμένο εκφοβισμό και ποινικοποίηση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια χώρα με τόσο υπερήφανο παρελθόν τεράστιας συνεισφοράς στον παγκόσμιο πολιτισμό, στην ιστορία και στις έννοιες της προσωπικής ελευθερίας και αυτοδιάθεσης. Με σόκαρε ότι αυτή η χώρα αντιμετωπίζει τόσο αποτρόπαια ανθρώπους που ενεργούν με πυξίδα τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο. Ηθελα, λοιπόν, όταν θα μου δινόταν η δυνατότητα, να επισκεφτώ την Ελλάδα για να δω τι θα ανακαλύψω.
● Τι διαπιστώσατε κατά την επίσκεψη;
Το πρώτο που με σόκαρε είναι ότι σήμερα στην Ελλάδα δεν φαίνεται να έχει ούτε η κοινωνία ούτε η κυβέρνηση την παραμικρή αίσθηση για το ποιοι είναι οι υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τι κάνουν και γιατί είναι σημαντικό. Γενικότερα, μου δόθηκε η εντύπωση ότι υπερασπιστές δικαιωμάτων σε άλλους τομείς, όπως τα δικαιώματα των γυναικών, της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, των νέων, μπορούν να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα χωρίς πολλά προβλήματα. Υπήρχε λοιπόν μια πραγματική αδικία στην άσκηση του δικαιώματος της υπεράσπισης των προσφύγων και των μεταναστών. Οι υπέρμαχοι αυτών των δικαιωμάτων δέχονται έντονη πίεση. Η κυβέρνηση τους στοχοποιεί, στη συνέχεια η στοχοποίηση μεγεθύνεται από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης και έτσι δίνεται το έναυσμα για διαδικτυακές απειλές και προσβολές από τον κόσμο. Το πρόβλημα είναι σοβαρό γιατί δημιουργεί ένα πραγματικά αρνητικό κλίμα.
Δεν περίμενα τόσο εκτεταμένο εκφοβισμό και ποινικοποίηση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια χώρα με τόσο υπερήφανο παρελθόν τεράστιας συνεισφοράς στον παγκόσμιο πολιτισμό
Επειτα, υπάρχουν οι ποινικές έρευνες που εκκινούν από το κράτος. Μιλάμε για απίστευτα πράγματα! Διώξεις χωρίς κανένα αποδεικτικό στοιχείο, ισχυρισμοί για διακίνηση ή για συγκρότηση εγκληματικής οργάνωσης, χωρίς καμία ένδειξη αλήθειας. Η πρακτική να διατυπώνονται και να δημοσιοποιούνται τέτοιες κατηγορίες χωρίς αποδείξεις έχει πραγματικά καταστροφική επίδραση σε άλλους. Κάποιοι αναγκάστηκαν να σταματήσουν μια απολύτως νόμιμη και σημαντική δραστηριότητα σε θέματα νομικής βοήθειας. Κάποιοι κατηγορήθηκαν για εγκληματική δραστηριότητα μόνο και μόνο επειδή πρόσφεραν σε ανθρώπους φαγητό και νερό, κάτι που δεν είναι παράνομο, ούτε θα έπρεπε να είναι. Συνάντησα έναν ιδιοκτήτη εστιατορίου που είχε δώσει φαγητό σε πρόσφυγες και μου είπε ότι δέχτηκε απειλές και πιέσεις και ότι φοβάται πια να συνεχίσει. Αυτά στην Ελλάδα δεν είναι η εξαίρεση, είναι ο κανόνας.
Στοχοποιούνται μεταξύ άλλων δικηγόροι και δημοσιογράφοι που καταγράφουν παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου για λόγους που δυσκολεύεται να τους πιστέψει κανείς. Απαγορεύεται στον Παναγιώτη Δημητρά του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρόλο που το έκανε για δεκαετίες. Το «έγκλημά» του ήταν ότι ενημέρωσε την αστυνομία για αφίξεις ανθρώπων στην Ελλάδα. Ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, που σώζει ζωές στη θάλασσα, υπέστη κακομεταχείριση όταν μίλησε δημοσίως κατά των επαναπροωθήσεων. Η ευρωβουλευτής Ελίζα Βόζεμπεργκ τον αποκάλεσε εσωτερικό εχθρό και τώρα αντιμετωπίζει διαρκώς προσβολές και απειλές για τη ζωή του. Ενημερώσαμε την ελληνική κυβέρνηση και της ζητήσαμε επιτακτικά να μπει τέρμα σ’ αυτή την κατάσταση, αλλά δεν έχει κάνει τίποτα. Η πρόσβαση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στους χώρους όπου φτάνουν πρόσφυγες παρεμποδίζεται με το επιχείρημα ότι απαγορεύεται από τον νόμο και δεν μπορούν να δώσουν ιατρική βοήθεια. Πρόκειται για σοβαρή και κατ’ επανάληψη κατάχρηση της νομοθεσίας. Γίνεται σκόπιμα, ώστε να σταματήσουν το έργο τους οι υπέρμαχοι ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οταν κατηγορούνται ως διακινητές, φοβούνται να βοηθήσουν και να υπερασπιστούν άλλους ανθρώπους.
Υπάρχει επίσης το ζήτημα της δυσκολίας της εγγραφής των οργανώσεων στο μητρώο της κυβέρνησης. Δεν μπορείς να εργαστείς στο πεδίο αν δεν είσαι εγγεγραμμένος, αλλά η εγγραφή είναι σχεδόν αδύνατη για τους περισσότερους. Απορρίπτονται για λόγους που δεν έχουν σχέση με τη νομοθεσία αλλά με τις επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης, κάτι που δεν είναι καθόλου σύμφωνο με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας όπως καθορίζονται από το διεθνές δίκαιο.
● Γιατί είναι σημαντικό το έργο των υπερασπιστών των δικαιωμάτων των προσφύγων και μεταναστών;
Είναι σημαντικό επειδή πεθαίνουν άνθρωποι. Επειδή, λόγω των βάναυσων επαναπροωθήσεων, χάνεται η ελπίδα όσων έρχονται, καταστρέφονται οι ευκαιρίες τους για προστασία, ασφάλεια, ζωή, ιατρική περίθαλψη και φροντίδα. Μοιάζει με ένα παιχνίδι μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, οι οποίες χρησιμοποιούν ευάλωτους ανθρώπους σαν μπάλες ποδοσφαίρου, τους μεταφέρουν μπρος-πίσω από τη μια χώρα στην άλλη.
Η μετακίνηση των ανθρώπων, η μετανάστευση, η προσφυγιά συγκαταλέγονται στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας και τα πράγματα θα δυσκολέψουν κι άλλο. Ξέρουμε ότι δεν είναι καθόλου πιθανό να σταματήσουν οι συγκρούσεις ή να μην ξεκινήσουν νέες, ενώ οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της ξηρασίας, είναι υπαρκτές και επιδεινώνουν την κατάσταση. Το ίδιο και η φτώχεια. Επομένως, πρέπει πραγματικά να είναι προτεραιότητα για όλους η υπεράσπιση των προσφύγων και των μεταναστών και των δικαιωμάτων τους.
● Πώς μπορεί να συμβαίνουν αυτά σε ευρωπαϊκή χώρα; Η Ε.Ε. έχει ευθύνη;
Η στάση της Ε.Ε. είναι ντροπιαστική και αντιφατική. Δίνει χρήματα στην Ελλάδα, αλλά δεν κατανέμει τις ευθύνες. Αυτό βέβαια δεν απαλλάσσει την Ελλάδα, γιατί όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια είναι δική της ευθύνη και αυτή τα προκάλεσε. Στην αρχή, ο αριθμός των αφίξεων ήταν τεράστιος και δεν υπήρχε καμία υποδομή, υπήρχε όμως προθυμία, κάτι που λείπει σήμερα.
Εχω την αίσθηση ότι η Ε.Ε. αποφεύγει να αναλάβει τις ευθύνες της και δεν ενεργεί σύμφωνα με τον καταστατικό της χάρτη. Πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των κρατών της Ε.Ε. για την υποδοχή προσφύγων. Οι ΗΠΑ και η Δύση ευθύνονται για πολλές από τις τρομερές συνθήκες που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής και της υπερκατανάλωσης. Αρα πρέπει να είναι μέρος της λύσης, να σχεδιάσουν νόμιμες οδούς μετανάστευσης. Κατηγορούν τους διακινητές, αλλά αν οι άνθρωποι είχαν νόμιμες οδούς δεν θα χρειαζόταν να στραφούν στους διακινητές. Επίσης, η Ε.Ε. θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να πιέσει την Ελλάδα να κάνει αυτό που πρέπει σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των υπέρμαχων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο κάτω κάτω, δεν μπορεί να είναι έγκλημα να βοηθάς τους ανθρώπους. Στην Ελλάδα, όμως, είναι.
Comments